Strona geografioly.prv.pl BETA 2007-03-15
TEMAT: Liczba ludności Polski i jej rozmieszczenie.
1. Zmiany liczby ludności Polski od czasów historycznych i ich przyczyny:
|
Rok |
Liczba ludności (mln) |
Powierzchnia (tys. km2) |
|
1000 1450 1800 1850 1900 1910 1920 1931 |
1-1,2 2,7 9,0 13,6 25,6 29,0 26,7 31,3 |
250 270*¹ 388*² jw. jw. jw. jw. jw. |
|
1939 1946 |
35,1 23,6 |
390 312 |
|
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1999 2002 2004 |
25,0 27,5 29,8 31,5 32,7 34,2 35,7 37,0 38,1 38,62 38,654 38,232 38,175 |
jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. jw. |
*¹ - Korona
*² - w granicach z 1938r.
Przyczyny:
- straty wojenne (6 mln)
- zmiany granic
- repatriacje (przymusowe przesiedlenia: Niemcy, Polacy z kresów)
- deportacje (akcja „Wisła”)
- migracje
- przyrost naturalny
2. Liczba ludności i powierzchnia Polski na tle innych państw.
(8 miejsce w Europie i 30 na świecie)
|
L.p. |
Państwo |
Ludność (mln) |
Gęstość zaludnienia (osób/ km2) |
Państwo |
Powierzchnia (tys. km2) |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 |
Rosja Niemcy Francja W.Brytania Włochy Ukraina Hiszpania Polska |
146,5 82,0 59,0 58,7 57,3 50,6 39,6 38,1 |
9 230 107 241 190 84 78 122 |
Rosja Ukraina Francja Hiszpania Szwecja Niemcy Finlandia Norwegia Polska |
17075,4 603,7 551,5 506,0 450,0 357,0 338,1 323,9 312,7 |
3. Gęstość zaludnienia:
a) obszary najbardziej zaludnione
- śląsko – krakowski (bogactwa naturalne, przemysł)
- Polska środkowa – Warszawa, Łódź, Kalisz, Poznań (tradycje osadnicze, przemysł)
- Trójmiasto i Szczecin (położenie)
b) zaludnienie wg województw
|
|
województwo |
osób/km2 |
województwo |
osób/km2 |
|
do 1999 |
łódzkie warszawskie katowickie krakowskie |
736 638 592 380 |
suwalskie łomżyńskie słupskie bialskopodlaskie |
46 53 57 58 |
|
od 1999 |
śląskie małopolskie dolnośląskie łódzkie mazowieckie |
382 214 145 143 144 |
warmińsko - mazurskie podlaskie lubuskie zachodniopomorskie lubelskie |
59 60 72 74 87 |
POLSKA 122
gdańskie 196 elbląskie 80
pomorskie 120
|
Dolnośląskie.................................. |
145 |
|
Kujawsko-pomorskie.................... |
115 |
|
Lubelskie....................................... |
87 |
|
Lubuskie........................................ |
72 |
|
Łódzkie.......................................... |
143 |
|
Małopolskie................................... |
214 |
|
Mazowieckie.................................. |
144 |
|
Opolskie......................................... |
112 |
|
Podkarpackie.................................. |
118 |
|
Podlaskie........................................ |
60 |
|
Pomorskie...................................... |
120 |
|
Śląskie........................................... |
382 |
|
Świętokrzyskie.............................. |
110 |
|
Warmińsko-mazurskie.................. |
59 |
|
Wielkopolskie............................... |
113 |
|
Zachodniopomorskie.................... |
74 |
Porównanie z innymi państwami:
|
państwo |
gęstość (osób/km2) |
państwo |
gęstość (osób/km2) |
|
Mongolia Gujana Fr. Namibia Australia Surinam Kanada Libia Islandia |
1 1 2 2 3 3 3 3 |
Makau (port.) Monako Hongkong Gibraltar Singapur Watykan |
21600 15700 5600 5100 4700 1700 |
TEMAT: Struktura demograficzna ludności.
Zmiany przyrostu naturalnego w Polsce:
Rok |
Przyrost naturalny (‰) |
|
1925 1930 1938 1946 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1994 2000 2001 2002 2003 |
16,2 15,5 12,5 16,0 19,1 19,5 15,0 10,0 8,5 10,2 9,6 7,9 4,1 2,5 0,3 0,1 -0,1 -0,4 |
Przyczyny:
Porównanie z wybranymi państwami:
|
Europa 2002 |
Przyrost naturalny (‰) |
Świat 2000 |
Przyrost naturalny (‰) |
|
Ukraina Rosja Łotwa Estonia Litwa Czechy Niemcy Włochy Grecja Wielka Brytania Norwegia Francja Irlandia |
-7,5 -6,5 -5,3 -3,9 -3,1 -1,5 -1,4 -0,5 -0,2 1,0 2,3 3,7 7,9 |
Meksyk Turcja RPA Brazylia Chiny USA |
19,5 15,8 14,9 13,1 9,4 (’90-15,8) 5,4 |
Przyczyny:
Przyrost naturalny wg województw:
Łódź -6,7‰
Chorzów -4,3‰
Warszawa -3,6‰
|
przyrost |
województwa |
|
> 2‰ |
pomorskie warmińsko-mazurskie |
|
2‰ – 0‰ |
podkarpackie małopolskie zachodniopomorskie lubuskie wielkopolskie kujawsko-pomorskie |
|
-2‰ – 0‰ |
dolnośląskie opolskie śląskie podlaskie mazowieckie świętokrzyskie lubelskie |
|
< -2‰ |
łódzkie (-3,2‰) |
Przyczyny:
§ bezrobocie
§ brak mieszkań
§ kariera zawodowa
Przyrost rzeczywisty – zestawienie przyrostu naturalnego i migracji
|
|
Ruch naturalny |
Migracje zagraniczne |
||||
|
|
urodzenia |
zgony |
saldo |
napływ |
odpływ |
saldo |
|
2000 |
378348 |
368028 |
10320 |
7331 |
26999 |
-19668 |
|
2001 |
368205 |
363220 |
4985 |
6625 |
23368 |
-16743 |
|
2002 |
353765 |
359486 |
-5721 |
6587 |
24532 |
-17945 |
Piramida płci i wieku (2002)
|
grupa wiekowa |
razem |
mężczyźni |
kobiety |
|
ogółem |
38.218.531 |
18.506749 |
19.711.782 |
|
0-4 |
1.864.285 |
956.734 |
907.551 |
|
5-9 |
2.221.448 |
1.136.140 |
1.085.308 |
|
10-14 |
2.718.531 |
1.391.398 |
1.327.133 |
|
15-19 |
3.231.176 |
1.650.683 |
1.580.493 |
|
20-24 |
3.197.046 |
1.625.075 |
1.571.971 |
|
25-29 |
2.940.830 |
1.491.823 |
1.449.007 |
|
30-34 |
2.501.586 |
1.268.469 |
1.233.117 |
|
35-39 |
2.418.806 |
1.221.868 |
1.196.938 |
|
40-44 |
2.827.019 |
1.412.925 |
1.414.094 |
|
45-49 |
3.125.609 |
1.540.591 |
1.585.018 |
|
50-54 |
2.823.182 |
1.364.849 |
1.458.333 |
|
55-59 |
1.865.382 |
877.336 |
988.046 |
|
60-64 |
1.595.956 |
718.592 |
877.364 |
|
65-69 |
1.578.248 |
676.724 |
901.524 |
|
70-74 |
1.429.916 |
571.259 |
858.657 |
|
75-79 |
1.021.565 |
351.032 |
670.533 |
|
80-84 |
528.421 |
165.040 |
363.381 |
|
85-89 |
216.478 |
59.343 |
157.135 |
|
90-94 |
94.725 |
22.824 |
71.901 |
|
95-99 |
16.649 |
3.686 |
12.963 |
|
>100 |
1.673 |
358 |
1.315 |
TEMAT: Polonia zagraniczna.
Kraje, do których najczęściej emigrowała ludność z Polski w 2002 r.:
|
kraj |
% |
|
Niemcy |
38,6 |
|
USA |
20,2 |
|
Włochy |
3,7 |
|
Kanada |
3,7 |
|
Wielka Brytania |
3,0 |
|
Francja |
2,7 |
|
Hiszpania |
1,8 |
|
Belgia |
1,8 |
|
Austria |
1,4 |
|
pozostałe |
24,1 |
Kraje, z których najczęściej emigrowała ludność do Polski:
Litwa, Białoruś, Ukraina, Rosja, Bośnia i Hercegowina, Somalia, Etiopia, Irak, Sri Lanka, Armenia, Afganistan
|
Polacy i ludność pochodzenia polskiego za granicą |
Ludność pochodzenia obcego w Polsce |
||
|
kraj |
ludność w tys. |
mniejszość |
w tys. |
|
USA |
9000 |
Niemcy |
310-350 |
|
Niemcy |
1500 |
Białorusini |
200-230 |
|
Francja |
1000 |
Ukraińcy |
200-220 |
|
Białoruś |
750 |
Łemkowie |
50-60 |
|
Ukraina |
700 |
Romowie |
25 |
|
Kanada |
400 |
Litwini |
20 |
|
Litwa |
350 |
Słowacy |
20 |
|
Brazylia |
300 |
Żydzi |
15 |
|
Kazachstan |
250 |
Rosjanie |
12 |
|
Rosja |
250 |
Ormianie |
8 |
|
Wlk. Brytania |
150 |
Grecy |
5 |
|
Australia |
150 |
Czesi |
3 |
|
Argentyna |
120 |
Tatarzy |
2,5 |
|
Łotwa |
80 |
|
|
|
Czechy |
70 |
|
|
|
Szwecja |
60 |
|
|
|
Belgia |
50 |
|
|
|
Włochy |
40 |
|
|
|
Austria |
40 |
|
|
|
RPA |
40 |
|
|
|
Grecja |
30 |
|
|
|
Szwajcaria |
20 |
|
|
|
Dania |
15 |
|
|
|
Holandia |
15 |
|
|
|
Estonia |
10 |
|
|
|
Gruzja |
10 |
|
|
W liczbach bezwzględnych pod względem liczby rodaków za granicą ustępujemy Chińczykom, Niemcom i Włochom.
Odsetkiem Polaków za granicą ustępujemy Irlandczykom, Holendrom, Węgrom i Norwegom.
Polonia – całość grupy etnicznej powstałej w wyniku wychodźstwa z Polski, stale zamieszkującej poza granicami i zachowującej poczucie duchowej łączności z Polską.
Kryteria zaliczenia ludzi do poszczególnych grup etnicznych na emigracji:
Przyczyny migracji:
· gospodarcze
Historia migracji Polaków:
· 1608 r. – przybycie do Ameryki pierwszych osadników z Polski
· 1668 r. – uchwała sejmu zmuszająca do opuszczenia Polski przez arian
· nasilenie emigracji po utracie niepodległości i po kolejnych powstaniach: Rosja, Belgia, Francja, Wielka Brytania, USA
· II połowa XIX w. – emigracja zarobkowa: Niemcy, USA, Brazylia
· okres międzywojenny – emigracja zarobkowa: Francja
· II wojna światowa
· po wojnie
§ zmiany granic
§ żołnierze polskich sił zbrojnych na zachodzie – wtórna migracja: USA, Kanada, Australia
· inteligencja żydowska wyemigrowała po wojnie izraelsko – arabskiej w czerwcu ’67 i po politycznym przesileniu w Polsce (znanym pod nazwą wypadków marcowych ‘68)
· lata 80. – kryzys polityczny i gospodarczy: Zachodnia Europa, USA, Kanada, Australia i RPA
Do II wojny światowej emigrowali głównie chłopi i robotnicy.
Po II wojny światowej dużo inteligencji.
Były ZSRR: Syberia, Kazachstan, Litwa (Wilno), Białoruś (Grodno), Ukraina – rejon lwowski, żytomierski, chmielnicki, winnicki
Francja: górnicze departamenty Nord i Pas de Calais, emigracja polityczna – Paryż i inne miasta
Wielka Brytania: żołnierze i ich potomkowie, którzy nie wyemigrowali dalej
Niemcy: Westfalia – potomkowie górników ze Śląska, migrantów z Wielkopolski i Pomorza (przed I wojną światową)
USA: Nowy Jork, Chicago i stan Ilinois, Detroit i stan Michigan, stan New Jersey
Kanada: prowincje środkowe (dawne prerie), w latach 20. w wyniku ograniczeń imigracyjnych w USA, po II wojnie światowej z Wielkiej Brytanii
Brazylia: XIX w. – ludność rolnicza w stanie Parana
Argentyna: XIX w. – mało, po II wojnie światowej – Buenos Aires
TEMAT: Współczesne procesy urbanizacyjne.
Urbanizacja – procesy prowadzące do powstania i rozwoju miasta:
§ na tzw. „surowym korzeniu”
§ przekształcenie wsi w miasto (Gdynia 1926 r.)
Dezurbanizacja – odpływ ludności z dużych ośrodków miejskich. Prowadzi do spadku liczby ludności miejskiej oraz wzrostu znaczenia dawnych "peryferii". Rozumiana jest także jako zmniejszanie się proporcji populacji miejskiej względem populacji wiejskiej
Podstawowe jednostki osadnicze: miasta i wsie.
Pod względem funkcjonalnym można przyjąć, że wieś jest osiedlem zamieszkanym przez ludność utrzymującą się z rolnictwa, miasto – ludność wykonującą zawody pozarolnicze. Jednak obecnie nie jest to tak jednoznaczne – na obszarach wiejskich realizowane są liczne funkcje usługowe: handlowe przy trasach komunikacyjnych, agroturystyczne i inne.
Częstym kryterium przy wydzielaniu miasta jest liczba ludności:
ONZ dla celów statystycznych przyjmuje za miasto osiedle posiadające nie mniej niż 20 tys. osób
Wielka Brytania 5 tys.
Indie 5 tys.
USA 2,5 tys.
Dania 300 osób
Norwegia 200 osób
Szwecja 200 osób
Polska – prawa miejskie nadane urzędowo
Najmłodsze miasta:
Borne Sulinowo (15 września 1993 roku Rada Ministrów RP nadaje miejscowości Borne Sulinowo status miasta)
„Funkcjonuje teoria mówiąca, iż armia wyzwoleńcza tym się różni od okupacyjnej, że ta pierwsza wraca do siebie, a druga pozostaje w wyzwolonym kraju. W tym akurat przypadku, Armia Czerwona postanowiła zostać.”
Wąchock (nadanie od 1 stycznia 1994 roku długo oczekiwanych praw miejskich)
Ożarów (prawa miejskie do 1869, ponownie w 1988)
Drzewica (prawa miejskie do 1869, przywrócone 1 stycznia 1987 r. uchwałą Rady Państwa)
Wierzbica, Zwierzyniec, Kurów, Sędziszów
Najmniejsze miasta w Polsce
|
L.p. |
Miasto |
województwo |
Ludność w tys. |
|
1 |
Dolsk |
wielkopolskie |
1,480 |
|
2 |
Krynica Morska |
pomorskie |
1,320 |
|
3 |
Szlichtyngowa |
lubuskie |
1,300 |
|
4 |
Działoszyce |
świętokrzyskie |
1,120 |
|
5 |
Suraż |
podlaskie |
0,976 |
|
6 |
Wyśmierzyce |
mazowieckie |
0,870 |
Największe miasta w Polsce
|
L.p. |
Miasto |
Ludność w tys. |
|
1 |
Warszawa |
1689 |
|
2 |
Łódź |
785 |
|
3 |
Kraków |
757 |
|
4 |
Wrocław |
639 |
|
5 |
Poznań |
577 |
|
6 |
Gdańsk |
461 |
|
7 |
Szczecin |
415 |
|
8 |
Bydgoszcz |
372 |
|
9 |
Lublin |
358 |
|
10 |
Katowice |
325 |
|
11 |
Białystok |
291 |
|
12 |
Częstochowa |
255 |
|
13 |
Gdynia |
253 |
|
14 |
Sosnowiec |
230 |
|
15 |
Radom |
228 |
|
16 |
Kielce |
211 |
|
17 |
Toruń |
206 |
|
18 |
Gliwice |
204 |
|
19 |
Zabrze |
201 |
|
20 |
Bytom |
199 |
Miasta w Polsce wg liczby mieszkańców:
|
|
liczba ludności w tys. |
|
||||||
|
|
< 5 |
5-10 |
10-20 |
20-50 |
50-100 |
100-200 |
> 200 |
Razem |
|
liczba miast |
296 |
182 |
185 |
132 |
49 |
22 |
18 |
884 |
75% miast liczy do 20 tys. mieszkańców
Współczynnik urbanizacji w Polsce
|
|
miasto |
wieś |
|
1946 |
38 |
62 |
|
1999 |
61,9 |
38,1 |
|
2003 |
61,5 |
38,5 |
Współczynnik urbanizacji wg województw:
|
województwo |
WU (%) |
województwo |
WU (%) |
|
śląskie dolnośląskie zachodniopomorskie pomorskie łódzkie mazowieckie |
78,9 71,1 69,3 67,8 64,8 64,7 |
wielkopolskie opolskie małopolskie lubelskie świętokrzyskie podkarpackie |
57,5 52,4 49,9 49,6 45,7 40,5 |
Funkcje miast:
Struktura systemu osadniczego Polski:
TEMAT: Struktura zatrudnienia ludności Polski.
Zatrudnienie w Polsce:
a) wg działów gospodarki (%)
|
dział |
1950 |
1970 |
1990 |
2003 |
|
I |
57 |
39 |
30 |
28 |
|
II |
23 |
33 |
32 |
24 |
|
III |
20 |
28 |
38 |
48 |
I - rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, górnictwo
II - przemysł, budownictwo
III - usługi
b) wg własności (%)
|
sektor |
1990 |
1995 |
2003 |
|
publiczny |
78,5 |
38,6 |
29,8 |
|
prywatny |
21,5 |
61,4 |
70,2 |
Współczynnik aktywności zawodowej
Aktywni zawodowo – 56,3% (pracujący + bezrobotni)
Bierni zawodowo – 43,7%
|
Aktywni zawodowo (15 lat i więcej) |
1992 |
2003 |
|
|
|
M |
69,9 |
62,4 |
50,9 |
pracujący |
|
11,5 |
bezrobotni |
|||
|
|
|
37,6 |
bierni zawodowo |
|
|
K |
53,7 |
47,9 |
38,2 |
pracujący |
|
9,7 |
bezrobotni |
|||
|
|
|
52,1 |
bierni zawodowo |
Liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie rosła do 2010 r., a następnie będzie obniżała się. Jednocześnie przewiduje się, że liczba ludności w wieku poprodukcyjnym będzie systematycznie rosła.
|
|
wiek przedprodukcyjny |
wiek produkcyjny |
wiek poprodukcyjny |
|
M |
0 – 17 |
18 – 64 |
> 65 |
|
K |
18 – 59 |
> 60 |
Na 1000 kobiet w wieku produkcyjnym przypadają 684 kobiety w wieku nieprodukcyjnym
Na 1000 mężczyzn w wieku produkcyjnym przypada 498 mężczyzn w wieku nieprodukcyjnym
Na 1000 kobiet aktywnych zawodowo przypada 1088 kobiet biernych zawodowo
Na 1000 mężczyzn aktywnych zawodowo przypada 603 mężczyzn biernych zawodowo
Feminizacja zawodów:
a) wg grup zawodowych
· pracownicy biurowi na 100 mężczyzn 235 kobiet
· operator/monter maszyn/urządzeń na 100 mężczyzn 15 kobiet
b) wg sekcji gospodarki
Bezrobocie w Polsce
Stopa bezrobocia = (liczba bezrobotnych/liczba aktywnych zawodowo) · 100%
|
rok |
‘90 |
|
‘91 |
|
‘92 |
|
‘93 |
|
‘94 |
|
‘95 |
|
‘96 |
|
‘97 |
|
‘98 |
|
‘99 |
|
|
miesiąc |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
|
|
0,3 |
3,8 |
6,6 |
9,4 |
12,1 |
13,1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rok |
‘00 |
|
‘01 |
|
‘02 |
|
‘03 |
|
‘04 |
|
‘05 |
|
miesiąc |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
VII |
I |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2004 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2005 |
|
|
|
|
|
|
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
VII |
VIII |
IX |
X |
XI |
XII |
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
|
20,6 |
20,6 |
20,5 |
19,9 |
19,5 |
19,4 |
19,3 |
19,1 |
18,9 |
18,7 |
18,7 |
19,1 |
19,5 |
19,5 |
|
|
|
|
II’05 – 3.094.900 bezrobotnych (6% mniej niż w II’04)
Bezrobocie wg województw:
|
województwo |
stopa bezrobocia |
województwo |
stopa bezrobocia |
|
warmińsko – mazurskie |
29,8 |
mazowieckie |
15,2 |
|
zachodniopomorskie |
27,9 |
małopolskie |
15,3 |
|
lubuskie |
26,4 |
podlaskie |
16,4 |
|
kujawsko – pomorskie |
24,0 |
wielkopolskie |
16,6 |
|
dolnośląskie |
22,7 |
śląskie |
17,1 |
|
świętokrzyskie |
22,2 |
lubelskie |
18,3 |
|
pomorskie |
21,7 |
podlaskie |
19,5 |
|
opolskie |
20,4 |
łódzkie |
19,9 |
Województwo pomorskie (185.400/21,7%)
|
|
% |
|
Podregion słupski |
30,5 |
|
36,1 |
|
35,2 |
|
34,9 |
|
32,2 |
|
28,4 |
|
21,9 |
|
Podregion gdański |
26,9 |
|
41,8 |
|
40,0 |
|
33,2 |
|
30,8 |
|
28,7 |
|
25,3 |
|
25,2 |
|
23,1 |
|
21,3 |
|
21,0 |
|
20,8 |
|
Podregion Gdańsk – Gdynia – Sopot |
11,0 |
|
12,0 |
|
9,6 |
|
8,3 |
Porównanie bezrobocia z innymi krajami (2003):
|
państwo |
stopa bezrobocia |
|
Polska |
19,9 |
|
Hiszpania |
11,4 |
|
Estonia |
10,3 |
|
Ukraina |
10,2 |
|
Francja |
8,7 |
|
Niemcy |
8,7 |
|
Czechy |
7,3 |
|
USA |
5,8 |
|
Japonia |
5,4 |
|
Irlandia |
4,3 |
|
Austria |
4,0 |
Bezrobocie wg wykształcenia:
|
Wyższe |
4,4 |
|
Średnie ogólnokształcące |
6,5 |
|
Średnie zawodowe i policealne |
21,2 |
|
Zasadnicze zawodowe |
35,5 |
|
Gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe |
32,4 |
Poziom wykształcenia w Polsce:
|
|
1960 |
1970 |
1990 |
2002 |
|
Wyższe |
2,1 |
2,7 |
6,7 |
10,2 |
|
Średnie |
10,3 |
13,4 |
25,3 |
32,7 |
|
Zasadnicze zawodowe |
3,1 |
10,6 |
24,3 |
24,1 |
|
Podstawowe |
39,3 |
48,8 |
37,9 |
28,1 |
|
Niepełne podstawowe i nieustalone |
45,2 |
24,5 |
5,8 |
4,9 |
Wykształcenie wyższe:
